/DTD XHTML 1.0 Strict//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-strict.dtd"> Testosteron - airedale terrier Poezja Ruchu

George Urbański - Monitor 04/10/1999
Okresy rozwojowe w zyciu psa

Artykuł ukazał się w prasie amerykańskiej, stąd brak polskich znaków diakrytycznych.

Podobnie jak i my ludzie, kazdy pies w miare uplywu czasu oraz rozwoju fizycznego przechodzi w swym zyciu poprzez kolejne fazy rozwoju psychicznego. Znajomosc ich pozwoli nam - wlascicielom psow wychowac je tak, aby po uzyskaniu dojrzalosci, zycie z nimi dostarczalo nam przyjemnosci i powodow do dumy, zamiast ustawicznych klopotow.

Pierwsze 12 dni

W mysl praw natury nowo narodzony pies wiedziony jest instynktem samozachowawczym. Zatem w poczatkowym okresie zycia kazde szczenie wykonuje zaledwie dwie funkcje zapewniajace przetrwanie:ssanie oraz odpoczynek w czasie snu. Instynktownie rowniez szczenie poszukuje ciepla. W tym okresie piesek jeszcze nie widzi i nie slyszy, a jego wech, smak oraz dotyk sa w bardzo wczesnej fazie rozwoju. Pierwszym dosc dobrze odbieranym zapachem jest zapach suki. Szczeniaki potrafia wydawac pierwsze dzwieki oraz przemieszczac ciezka glowe w poszukiwaniu sutkow matki. W powyzszym okresie nastepuje bardzo gwaltowny rozwoj fizyczny szczeniecia, lecz jego zachowanie pozostaje bez zmian.

13 dni do trzech tygodni

Okres ten stanowi faze najistotniejszych zmian fizycznych. Na poczatku (13 dni) nastepuje otwarcie oczu. Szczenie jest wowczas w stanie w ograniczony sposob reagowac na zmiany swietlne, lecz nie widzi nic poza tym, nie wykluczajac nawet poruszajacych sie obiektow. Sprawnosc oka zostanie uzyskana dopiero wraz z uplywem trzeciego tygodnia. Wowczas rowniez (w dwudziestym dniu) dojdzie do pojawienia sie pierwszych zebow, po czym szczenie rozpocznie systematyczne lapanie zebami przedmiotow wokol. Przecietnie po 19,5 dniach szczenie reaguje na halas, choc nie jest w stanie zlokalizowac jego zrodla. W tym okresie potrafi przemieszczac sie poprzez czolganie w przod oraz do tylu. Stopniowo zaczyna chodzic chwiejnym krokiem z czestymi upadkami. Po raz pierwszy wystepuje takze odruch machania ogonem.

Trzy do czterech tygodni

Wreszcie szczenie uzywa nalezycie swego wzroku i sluchu. W tym momencie nastepuje rozpoczecie procesu nauczania. Mlody piesek rozpoczyna uczyc sie jak byc psem. Z powodu gwaltownych zmian zachodzacych w zmyslach postrzegania szczeniecia nie wolno doprowadzac do jakichkolwiek zmian w otoczeniu miotu. Przeniesienie szczeniat w inne miejsce w tym okresie moze spowodowac pozniejsze problemy psychiczne. Podobnie jak w poprzednim okresie, potrzebna jest wowczas matka.

Trzy do siedmiu tygodni

Jest to faza, w trakcie ktorej odbywa sie socjalizacja z psami. Szczenie uczy sie jezyka gestow, ktorym posluguja sie psy, mimiki, dzwiekow. Przyjecie postawy submisyjnej uchroni je przed atakiem rodzenstwa, warkniecie oznacza ostrzezenie, a pisk - bol. Tego wszystkiego jak rowniez dziesiatek innych rzeczy musi nauczyc sie male szczenie, aby stac sie normalnym psem w przyszlosci. Nauka odbywa sie pod nadzorem czujnej suki, ktorej obecnosc jest nieodzowna. Nade wszystko jednak szczenie uczy sie wowczas akceptacji dyscypliny. Jest to wiec decydujacy okres w zyciu psa. Przedwczesne odsuniecie pieska od reszty miotu spowoduje powazne powiklania rozwojowe w przyszlosci. Najprawdopodobniej bedzie on agresywny w stosunku do innych psow lub w najlepszym razie brak umiejetnosci porozumiewania sie z psami bedzie doprowadzac do ustawicznych problemow oraz stresow w doroslym zyciu. Ponadto powyzszy okres jest kontynuacja rozwoju fizycznego psiaka. Ustawiczne gonitwy i zapasy z rodzenstwem pomagaja rozwinac koordynacje ruchowa oraz refleks. Niestety, niemal 100% psow sprzedawanych w sklepach zoologicznych nie mialo w swym mlodym zyciu szansy przezycia tego okresu w sposob nalezyty.

Siedem do dwunastu tygodni

To idealny okres do socjalizacji z czlowiekiem, jak rowniez innymi zwierzetami (np. z kotem lub fretka, z ktorymi maly psiak bedzie dzielil mieszkanie w przyszlosci). Wlasciciel mlodego psa musi poswiecic mu mnostwo czasu, aby przyzwyczaic go do zycia w normalnych warunkach poza kojcem. Piesek poznaje nowe sytuacje (jazda samochodem), otoczenie (spacer przez miasto), dzwieki (pisk opon hamujacego samochodu, pracujacy odkurzacz, telewizor, pralka itd.), nowe istoty (ludzie o roznym wygladzie, zwierzeta o roznych rozmiarach). Im wieksza ilosc sytuacji, zwierzat i ludzi, z ktora zetknie sie we wlasciwy sposob rosnace szczenie, tym mniej stresow i klopotow bedzie przechodzil w swym doroslym zyciu. W wieku 7 tygodni mozg malego psiaka jest juz w pelni uksztaltowany, dlatego jest to najlepszy czas do rozpoczecia nauki, choc nalezy robic to w sposob stosowny do wieku (bezstresowy), z uzyciem duzej ilosci nagrod. Szczenie uczy sie w sposob trwaly, choc jego mozliwosc koncentracji nie jest dluga, dlatego lekcje powinny byc odpowiednio krotkie. Nauczanie i socjalizacja psa w tym wieku sa decydujace, gdyz doswiadczenia z tego okresu wplyna na zachowanie w zyciu doroslym. Poniewaz miedzy 7-mym a 8-mym tygodniem szczenie otrzymuje szczepienia, wiekszosc odpowiedzialnych hodowcow zatrzymuje psiaki do 8-mego tygodnia by nalezycie przeprowadzic szczenie poprzez okres szczepienny.

Jesli wlasciciel psa w tym wieku nie jest w stanie poswiecic duzo czasu na wychowanie szczeniecia, nabycie psa doroslego wydaje sie znacznie rozsadniejszym posunieciem.

Osiem do jedenastu tygodni

To okres wyksztalcania sie reakcji na strach. Stresujace lub bolesne przezycia w tym przedziale wiekowym moga w sposob trwaly wplynac na zachowanie sie doroslego psa. Na przyklad odglos wystrzalow w dniu 4-go lipca moze spowodowac lek przed halasem, podobnie dziwne stroje na swieto Halloween moga przestraszyc psa, gdyz widzi je on po raz pierwszy. Jesli pierwsza wizyta u weterynarza wykonana w tym okresie skojarzy sie psu z czyms nieprzyjemnym, to najprawdopodobniej w przyszlosci bedzie usilowal unikac podobnych wizyt. Analogicznie wyglada kwestia jazdy samochodem. Z powyzszej przyczyny zabieg obciecia uszu z reguly przeprowadza sie w nieco pozniejszym okresie (z reguly w wieku 3-ch miesiecy). Wychowujac mojego wlasnego psa popelnilem w tym okresie powazny blad pozwalajac przyjacielowi zalozyc mu kilkakrotnie papierowe pudelko na glowe w trakcie zabawy. Obecnie pies ma juz 31 roku, ale ciagle zachowuje sie agresywnie w stosunku do obiektow o wygladzie przypominajacym pudla.

Trzynascie do szesnastu tygodni

Jest to okres, w ktorym odzywaja sie tendencje do dominacji. W zaleznosci od predyspozycji wrodzonych, tendencje do dominacji wystepuja silniej lub slabiej u poszczegolnych szczeniat. Jednakze niemal kazde szczenie, z ktorym wlasciciele postepuja niewlasciwie w tym okresie, przejmie funkcje przewodnika stada, co z kolei stanie sie problemem w przyszlosci, kiedy pies bedzie silniejszy oraz pewniejszy siebie. Poprzez odpowiedni, dostosowany do wieku trening w formie przyjemnej dla psiaka zabawy, wlasciciel powinien nauczyc psa posluszenstwa. Jest to stosunkowo proste w tym wieku psa, gdyz odbywa sie w sposob naturalny. Problem w tym, ze jesli trzymiesieczne szczenie przebywa w domu niedoswiadczonego wlasciciela, ten ostatni na ogol nie mysli zupelnie o szkoleniu szczeniecia. Dopiero problemy wychowawcze w miesiacach nastepnych zmuszaja do zajecia sie szkoleniem, ale wowczas jest to nieco trudniejsze, gdyz mamy juz do czynienia z wyksztalconymi nawykami.

Cztery do osmiu miesiecy

To okres ucieczek. Wiedzione nieodparta checia poznawania, podrastajace szczenie probuje "rozszerzac horyzonty swego swiata", co przejawia sie niejednokrotnie w formie ucieczek. Podobnie jak u rosnacego malego dziecka ciekawosc oraz chec poznawania w tym wieku psa jest ogromna, totez czesto w okresie ucieczki nie reaguje on na wolanie wlasciciela. Kontynuacja wlasciwego ukladania psa jest niezbedna, podobnie w kwestii treningu w zakresie posluszenstwa. Jest to rowniez okres zmian w uzebieniu psa. Powszechnie uwaza sie, ze pies (podobnie jak dzieci) bedzie potrzebowal duzo gryzc, w trakcie procesu wymiany zebow. Tymczasem, potrzeba gryzienia jest znacznie wieksza w okresie ksztaltowania sie szczeki, tuz po wymianie zebow, a wiec w okresie 6 do 10 miesiecy. Wowczas to brak klatki polaczony z niedostateczna iloscia ruchu podczas spacerow oraz brak specjalnych zabawek do gryzienia sprawi, ze pozostawiony samotnie pies bedzie dewastowal meble, buty, mieszkanie. Poniewaz gryzienie przedmiotow w domu sprawia psu przyjemnosc, nawyk zostaje skutecznie utrwalony i moze wybiegac czasowo na okres dlugo po zakonczeniu osmego miesiaca zycia. Cztery miesiace, to idealny wiek do rozpoczecia formalnego treningu psa, choc ukladanie psa powinno rozpoczac sie juz z chwila jego przybycia do naszego domu.

Szesc do czternastu miesiecy

Jeszcze raz jest to okres ksztaltowania sie reakcji na strach. Wprawdzie doswiadczenia z tego okresu maja nieco mniej decydujacy wplyw na zachowanie sie psa w starszym wieku, lecz i wowczas moze dojsc do powiklan psychologicznych, jesli pies przezyje jakas przerazajaca przygode. Niekiedy psy okazuja lek lub niepewnosc wobec przedmiotow lub sytuacji znanych im juz wczesniej. Na przyklad moj pies odczuwal w tym okresie lek przed ciemnosciami.

Jeden rok do czterech lat

Osiagniecie pelnej dojrzalosci psychofizycznej ma miejsce w tym czasie. Wobec ogromnej mnogosci oraz roznorodnosci ras istniejacych dzis na swiecie, okreslenie jednego wieku, w ktorym dojrzewaja jest po prostu niemozliwe. Musimy rozpatrywac kazda rase osobno. Ogolnie zaklada sie, ze nastepuje to w przedziale miedzy poltora roku a trzy lata, przy czym psy ras mniejszych dojrzewaja wczesniej, zas wieksze psy pozniej. Wobec osiagniecia pelnego poziomu hormonow u samcow moze dojsc do podniesienia agresji zarowno w stosunku do ludzi, jak i do innych psow. Dlatego najrozsadniejszym posunieciem jest kastracja. Objawy agresji w tym wieku nalezy tlumic w sposob zdecydowany (korekta obroza, karcacy ton glosu), gdyz niekiedy u ich podloza moga lezec ponowne proby przejecia dominacji nad wlascicielem lub reszta rodziny (stadem). Regularny trening psa w tym okresie, przypomina i utrwala oczywisty fakt posiadania dominujacej pozycji przez wlasciciela, zas regularne spacery pozwalaja na pozbycie sie nadmiaru energii typowej dla psow w tym wieku.